سبزیجات به بخشهای خوراکی گیاهان علفی گفته میشود که میتوانند شامل برگ، ساقه، گل، ریشه، دانه و حتی بخشهای زیرزمینی مثل غده و پیاز باشند. این مواد پرخاصیت در انواع مختلف مثل تازه، خشک، پخته، کنسرو شده یا حتی یخزده مصرف میشوند. در این راهنما، قصد داریم به دستهبندیهای مختلف سبزیجات از نظر مقاومت به دما، نوع مصرف و عمر گیاه بپردازیم.
تقسیمبندی سبزیجات بر اساس مقاومت به دما
1. سبزیجات فصل خنک
این دسته از سبزیجات تا حدودی به یخبندان و سرما مقاوم بوده و بذر آنها در دماهای پایین (۲ تا ۳ درجه سانتیگراد) جوانه میزنند. قادر به تحمل گرما نیستند و بهترین رشد را در دماهای ۱۶ تا ۱۸ درجه سانتیگراد دارند. اغلب این گیاهان ریشههای سطحی دارند و به همین دلیل به آب و تغذیه بیشتری نیاز دارند. بهترین زمان کاشت این سبزیها در مناطق گرمسیر، پاییز و زمستان است. از جمله سبزیجات فصل خنک میتوان به نعناع، تربچه، جعفری، گشنیز، اسفناج، پیازچه، کرفس، شاهی، هویج، شلغم، کاهو، چغندر لبویی و سیبزمینی اشاره کرد.
- گروه اول: مقاومترین به سرما
این سبزیجات به سرما خیلی مقاوماند و گاهی میتوانند حتی در دماهای زیر صفر هم دوام بیاورند. سبزیجات این گروه شامل مارچوبه، تره فرنگی، کلم، پیاز، نخود فرنگی، شلغم، کلم دکمه ای، کلم قمری، اسفناج، تربچه، جعفری هستند.
- گروه دوم: نیمه مقاوم به سرما
این سبزیجات مقاومت کمتری به سرما دارند و بهترین زمان کاشت این سبزیها در اواخر تابستان یا اوایل پاییز است. بذر این گروه از سبزیجات در حرارتی بیش از گروه اول قادر به جوانه زدن است. از این گروه میتوان به چغندر لبویی، کلم برگ، کاهو، سیب زمینی، کرفس، هویج اشاره کرد.
2. سبزیجات فصل گرم
سبزیجات این گروه برای جوانه زدن به دمایی بین ۱۰ تا ۱۵ درجه سانتیگراد نیاز دارند، اما در دمای ۲۴ درجه سانتیگراد بهترین رشد را دارند. این سبزی ها در بهار و تابستان کشت می شوند و عموماً ریشههای عمیقتری دارند که میتوانند تا عمق ۱ تا ۲ متر در خاک نفوذ کنند. از جمله سبزیجات فصل گرم میتوان به خیار، گوجهفرنگی، فلفل، بادمجان، کدو، خربزه، هندوانه اشاره کرد.
- گروه اول: مقاوم به گرما
این سبزیها به گرمای زیاد مقاومت دارند و به سرما حساس هستند. بذور این سبزیها برای جوانهزنی نیاز به گرما دارند و در دمای ۳۰ تا ۳۵ درجه سانتیگراد بهترین رشد را خواهند داشت. نمونههای این گروه عبارتند از خیار، بادمجان، بامیه، کدو مسمایی، طالبی، هندوانه، فلفل، ماش، لوبیا چشم بلبلی.
- گروه دوم: نیمه مقاوم به گرما
این سبزیها به گرمای شدید حساساند، اما سرما را تا حدی تحمل می کنند. بهترین زمان کاشت آنها پس از رفع خطر یخبندان است. مثالهای این گروه شامل لوبیا سبز، گوجهفرنگی، سیبزمینی شیرین هستند.
بخش خوراکی سبزی های فصل گرم به استثنای سیب زمینی شیرین میوه یا دانه آنها است. در صورتیکه در سبزی های فصل خنک بیشتر برگ، ساقه، بخش های زیر زمینی و به طور کلی بخش های رویشی آنها خوراکی هستند (به غیر از نخود فرنگی و باقلا).
این نوع طبقه بندی مفید است ولی باید توجه داشت که حد فاصل مشخص و دقیقی بین گروه های مختلف در این نوع تقسیم بندی وجود ندارد. به عنوان مثال سبزی هایی مانند چغندر لبویی، هویج و پیاز را با توجه به اینکه سبزی های فصل خنک هستند قادر به تحمل هوای گرم بوده ولی تحت چنین شرایطی محصولی با کیفیت غیر دلخواه تولید خواهند نمود. مورد دیگر سیب زمینی است که در این گروه قرار داشته ولی قادر به تحمل یخبندان نیست. این نکته مهم را بایستی به خاطر داشت که حتی انواع مختلف یک محصول از نظر نیاز حرارتی متفاوتند.
تقسیمبندی سبزیجات بر اساس قسمتهای خوراکی گیاه
سبزیجات به انواع مختلف بر اساس قسمتهای خوراکی تقسیم میشوند:
- ریشه: سبزیهایی که ریشههای آنها مصرف میشوند مانند چغندر، تربچه، هویج.
- غده: سبزیهایی که از غدههای آنها استفاده میکنیم مانند پیاز، سیر.
- ساقه: سبزیهایی که ساقههایشان خوراکی هستند مانند مارچوبه، سیبزمینی، کلم قمری، ریواس.
- برگ: سبزیهایی که برگهایشان مصرف میشوند مانند کاهو، اسفناج، شاهی، جعفری.
- میوه: سبزیهایی که میوه آنها خوراکی است، به دو دسته تقسیم میشوند:
میوه نارس: مانند خیار، بامیه، کدو.
میوه رسیده: مانند بادمجان، گوجهفرنگی، فلفل. - دانه: سبزیهایی که دانههای آنها مصرف میشود مانند نخود فرنگی، لوبیا، ذرت.
- گل: سبزیهایی که گلهایشان خوراکی هستند مانند کلم بروکلی، گل کلم، آرتیشو.
- دانه غلاف: مثل لوبیا سبز.
البته در بعضی سبزیها اندام های مختلف استفاده می شود، مثل تربچه و چغندر، کرفس، کاهو، سیر و پیازچه.
تقسیمبندی سبزیجات بر اساس عمر گیاه
سبزیجات از نظر عمر گیاه به سه دسته اصلی تقسیم میشوند:
- یکساله: سبزیهایی که در یک سال به پایان عمر خود میرسند، مانند ریحان، تربچه، شاهی، کاهو.
- دوساله: گیاهانی که معمولاً در سال اول رشد رویشی دارند و در سال دوم وارد فاز زایشی و گل و میوه می شوند، مثل کلم، هویج، اسفناج.
- چندساله: سبزیهایی که سالها به صورت مداوم میتوانند محصول بدهند، مانند مارچوبه، ریواس، آرتیشو.
این تقسیمبندیها به شما کمک میکند تا بهتر بتوانید سبزیجات مناسب برای فضای کوچک یا باغچه خود را انتخاب کنید و در نهایت از محصولات با کیفیت بهرهمند شوید.
برای تهیه بذر باکیفیت انواع سبزیجات و شروع کاشت در خانه، [اینجا کلیک کنید].
برای مشاوره تخصصی در مورد کاشت و نگهداری از گیاه، [اینجا کلیک کنید].
| سوالات متداول 1. سبزیجات فصل خنک چه ویژگیهایی دارند؟ این سبزیجات در دمای پایین هم جوانه میزنند، تا حدی در برابر سرما مقاوماند و بیشتر بخشهای رویشی آنها (برگ، ساقه یا ریشه) خوراکی است. 2. چه سبزیجاتی در دسته فصل خنک قرار میگیرند؟ از جمله: جعفری، گشنیز، اسفناج، تربچه، شاهی، کرفس، پیازچه، هویج، شلغم و کاهو. 3. سبزیجات فصل گرم چه ویژگیهایی دارند؟ برای جوانهزنی به دمای بالاتر نیاز دارند، در دمای ۲۴ تا ۳۰ درجه بهترین رشد را دارند و بیشتر بخشهای میوه یا دانه آنها خوراکی است. 4. نمونههایی از سبزیجات فصل گرم کداماند؟ خیار، گوجهفرنگی، فلفل، بادمجان، کدو، بامیه، هندوانه و خربزه از مهمترین سبزیجات فصل گرم هستند. 5. چرا تقسیمبندی سبزیجات بر اساس مقاومت به دما مهم است؟ چون به باغبان کمک میکند زمان کاشت مناسب هر گیاه را انتخاب کند و از سرما یا گرمای نامناسب که باعث کاهش کیفیت محصول میشود، جلوگیری کند. 6. سبزیجات از نظر بخش خوراکی گیاه چگونه تقسیمبندی میشوند؟ به چند دسته: ریشهای، غدهای، ساقهای، برگی، میوهای، دانهای، گلی و دانه غلافی. 7. چند مثال از سبزیجات ریشهای یا غدهای چیست؟ ریشهای مثل هویج و تربچه؛ غدهای مثل سیبزمینی، پیاز و سیر. ۸. سبزیجات یکساله، دوساله و چندساله چه تفاوتی دارند؟ یکسالهها در همان سال برداشت میشوند (مثل ریحان و شاهی)، دوسالهها در سال دوم به گل و بذر میرسند (مثل هویج و کلم)، چندسالهها چند سال مداوم محصول میدهند (مثل مارچوبه و ریواس). 9. چرا بعضی سبزیجات را میتوان در بیش از یک گروه قرار داد؟ چون بخشهای مختلف گیاه قابل مصرفاند؛ مثلاً از تربچه هم ریشه استفاده میشود و هم برگ، یا از کرفس هم ساقه و هم برگ. 10. کدام دسته از سبزیجات برای کاشت در فضای کوچک یا گلدان مناسبتر هستند؟ معمولاً سبزیجات یکساله و برگی مانند جعفری، ریحان، شاهی و گشنیز بهترین گزینه برای گلدان و بالکن هستند. 11. آیا همه ارقام یک محصول نیاز حرارتی مشابه دارند؟ خیر، حتی ارقام مختلف یک محصول مثل هویج یا کلم میتوانند نیاز دمایی متفاوتی داشته باشند. |
دیدگاه خود را بنویسید