اگر برای اولینبار میخواهید سبزی بکارید و دنبال گزینهای ساده، سریع و بدون دردسر هستید، شاهی بهترین انتخاب است. این سبزی کوچک با طعم تند و کمی فلفلی، آنقدر سریع رشد میکند که فقط چند روز بعد از کاشت جوانه میزند و معمولاً در کمتر از سه هفته آماده برداشت میشود.
شاهی یا ترهتیزک سرشار از ویتامینها و مواد معدنی ارزشمند است و معمولاً بهصورت خام در سالاد، ساندویچ یا تزئین غذا استفاده میشود. این گیاه انعطافپذیر را میتوانید در گلدان، باغچه، تراس و حتی یک سینی کوچک روی کابینت آشپزخانه بکارید. با نور غیرمستقیم هم بهخوبی رشد میکند و نیاز به مراقبت پیچیده ندارد، به همین دلیل برای کشت خانگی و حتی آموزشی برای کودکان بسیار مناسب است.
در ادامه، مرحلهبهمرحله و خیلی ساده یاد میگیریم که چگونه شاهی را اصولی بکاریم از انتخاب بذر تا آمادهسازی خاک، آبیاری و زمان برداشت. اگر میخواهید تنها در چند روز یک سبزی تازه و خوشعطر داشته باشید، این راهنما نقطه شروع عالی شماست.
1. انتخاب بذر مناسب شاهی
شاهی تنها از طریق بذر تکثیر میشود، بنابراین کیفیت بذر نقش مهمی در رشد، سرعت جوانهزنی و طعم نهایی محصول دارد. هنگام خرید، حتماً از برندهای معتبر و بذرهای تازه و باکیفیت استفاده کنید تا نتیجه مطلوبتری بگیرید.بذر شاهی معمولاً به رنگ قرمز مایل به قهوهای روشن است. طول بذر 2 میلیمتر و عرض آن 1 میلیمتر است. بذرهای سالم باید یکدست، تمیز و کمی براق باشند. بذرهای بیکیفیت یا آلوده میتوانند جوانهزنی را کاهش دهند و رشد گیاه را ضعیف کنند، پس انتخاب درست بذر اولین قدم در یک کاشت موفق است.هر یک گرم بذر شاهی حدود 500 تا 600 عدد بذر است.
هنگام خرید بذر شاهی، حتماً به نوع شاهی توجه کنید. شاهی بهطور کلی در چند نوع کشت میشود، اما رایجترین و پرمصرفترین نوع، شاهی برگپهن است که رشد سریعتری دارد و کیفیت برگهای آن برای مصرف خوراکی عالی است. در برخی مناطق نوع شاهی ریزبرگ یا شاهی با نژادهای محلی نیز کشت میشود که ممکن است سرعت رشد، اندازه برگها و طعم آنها با یکدیگر متفاوت باشد. به همین دلیل قبل از خرید بذر، بهتر است مشخصات رقم را بررسی کرده و بر اساس هدف مصرف(سالادی، تازهخوری یا سبزی خوردن) بهترین نوع را انتخاب کنید.
2. زمان مناسب کاشت شاهی
شاهی بهترین رشد را در آبوهوای معتدل دارد و نسبت به سرمای شدید و گرمای زیاد حساس است. در روزهای بلند و هوای گرم، برگها کوچک میمانند و گیاه خیلی زود وارد مرحله گلدهی و تولید بذر میشود. برای همین، زمان مناسب کاشت شاهی در هر منطقه متفاوت است. در مناطق معتدل و سرد اوایل بهار و پس از رفع سرما، زمانی که دمای هوا به حدود ۱۵ درجه سانتیگراد یا بیشتر میرسد و در مناطق گرمسیر بهترین زمان کاشت اواخر شهریور تا اواخر پاییز است که هوا خنکتر و مناسب رشد برگهاست. انتخاب زمان درست باعث میشود شاهی رشد بهتر، برگهای درشتتر و طعم مطلوبتری داشته باشد.
3. خاک مناسب کاشت شاهی
شاهی گیاهی کمتوقع است و در بیشتر خاکها رشد میکند، اما برای نتیجه بهتر، از خاکی سبک، حاصلخیز و بازهکشی مناسب استفاده کنید. ترکیب خاک باغچه با کمی کمپوست یا کود آلی میتواند مواد مغذی لازم را تأمین کرده و رشد بوتهها را تقویت کند. قبل از کاشت، خاک را تا عمق ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر زیر و رو کنید تا کاملاً نرم، یکدست و قابل نفوذ برای ریشههای ظریف شاهی باشد.
4. تراکم و عمق کاشت شاهی
برای کاشت شاهی در یک متر مربع، معمولاً ۱ تا ۱.۵ گرم بذر کافی است. روش کاشت میتواند بهصورت دستپاش یا ردیفی انجام شود. در روش دستپاش، بذرها را بهصورت یکنواخت روی سطح خاک پخش کنید و سپس لایهای نازک از خاک، حدود ۱ سانتیمتر روی آن بریزید. یک نکته مهم برای داشتن تراکم بهتر این است که بذر شاهی را قبل از پاشیدن با حدود ۱۰ برابر ماسه نرم مخلوط کنید تا پخش آن یکنواختتر شود. در کاشت ردیفی، فاصلهها را اینطور رعایت کنید: فاصله بین ردیفها ۱۵ تا ۲۰ سانتیمتر و فاصله بین بوتهها ۳ تا ۵ سانتیمتر. بذر شاهی به عمق زیادی نیاز ندارد. کافی است بذرها را در عمق ۵ تا ۱۰ میلیمتر (حدود ۱ سانتیمتر) قرار دهید. کاشت عمیقتر باعث کاهش جوانهزنی میشود.
5. آبیاری شاهی
شاهی از سبزیهایی است که به آب فراوان و آبیاری منظم نیاز دارد؛ بهطوریکه برخی گونهها حتی در کنار چشمهها یا محیطهای خیلی مرطوب هم رشد میکنند. بعد از کاشت، خاک را بلافاصله آبیاری کنید تا بذرها رطوبت کافی برای جوانهزنی داشته باشند. پس از سبز شدن هفتهای یک بار برای مناطق معتدل با خاک معمولی و هر ۳ تا ۴ روز یکبار برای مناطق گرم یا خاکهای سبک که زود خشک میشوند، آبیاری را برنامهریزی کنید. آبیاری باید سبک و مداوم باشد؛ خشکی خاک باعث تند شدن طعم، کوچک ماندن برگها و کاهش کیفیت محصول میشود. در مقابل، رطوبت نسبی هوا به بهتر شدن بافت و طعم شاهی کمک میکند.
6. نور مورد نیاز شاهی
شاهی برای رشد خوب به نور کافی نیاز دارد و بهترین وضعیت زمانی است که روزانه حداقل ۴ ساعت نور مستقیمخورشید دریافت کند. با این حال، این گیاه توانایی رشد در سایهروشن را هم دارد. اگر در منطقهای با آفتاب بسیار شدید زندگی میکنید، بهتر است شاهی را در مکانی نیمهسایه بکارید. محیطهای با نور کمتر باعث میشوند گیاه دیرتر به گل برود و مدت بیشتری قابل برداشت و مصرف باشد.
7. دمای مناسب برای رشد شاهی
شاهی در دماهای خنک بهترین عملکرد را دارد. دمای مناسب برای جوانهزنی بذر حدود ۱۰ تا ۱۸ درجه سانتیگراد است و اگر شرایط مساعد باشد، بذرها معمولاً طی ۲ تا ۳ روز سبز میشوند. برای رشد بهتر، دمای محیط باید بین ۱۰ تا ۲۵ درجه سانتیگراد باشد. در هوای گرم و روزهای بلند، طعم شاهی تند و گاهی ناخوشایند میشود. همچنین گرمای زیاد باعث کوچک ماندن برگها و ظاهر شدن ساقه گلدهنده میشود که رشد گیاه را متوقف و آن را وارد مرحله بذردهی میکند.
8. کوددهی شاهی
شاهی معمولاً به کوددهی زیادی نیاز ندارد و اگر خاک شما حاصلخیز باشد، همان مواد آلی موجود در خاک برای رشدش کافی است. با این حال، اگر رشد برگها کند بود یا خاک ضعیف است، میتوانید از کودهای آلی مثل کمپوست یا ورمیکمپوست و محلول بسیار رقیقکودهای نیتروژنه (برای تحریک رشد برگ) استفاده کنید. فقط توجه داشته باشید که کوددهی باید ملایم و کنترلشده باشد، چون مصرف بیش از حد باعث طعم نامطلوب یا رشد بیش از حد ساقه میشود.
9. آفات، بیماریها و کنترل علفهای هرز
به دلیل رشد سریع شاهی، علفهای هرز معمولاً فرصت زیادی برای رقابت ندارند؛ با این حال بهتر است آنها را بهصورت منظم حذف کنید تا نور، آب و مواد غذایی بیشتری در اختیار گیاه قرار بگیرد. شاهی معمولاً گیاهی کمآفت است، اما گاهی ممکن است با آفتهایی مثل شتهها و ککهای سبزیجات (ککسبز) مواجه شود. برای کنترل این آفات، استفاده از روشهای طبیعی مثل محلول صابون، آبفلفل، روغن ولک یا آفتکشهای بیولوژیک کاملاً کافی است.
10. برداشت شاهی؛ چه زمانی و چگونه؟
شاهی از آن سبزیهایی است که خیلی زود زحمتتان را جبران میکند! اگر شرایط رشد مناسب باشد، تنها ۲۰ تا ۳۰ روز بعد از کاشت میتوانید اولین برداشت را انجام دهید. معمولاً وقتی ارتفاع بوتهها به ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر برسد، زمان طلایی برداشت فرا رسیده است. برای برداشت، کافی است با قیچی یا چاقوی تیز برگها را از قسمت پایه گیاه بچینید. اگر ریشه را خارج نکنید، شاهی دوباره رشد میکند و معمولاً یک تا دو بار دیگر هم میتوانید از همان بوتهها برداشت داشته باشید. فقط یک نکته مهم! حدود ۶۰ روز بعد از کاشت گیاه وارد مرحله گلدهی میشود. در این زمان برگها طعم تندتر، بافت سفتتر و ارزش مصرفی پایینتری پیدا میکنند. پس بهتر است قبل از گلدهی برداشت اصلی را انجام دهید. اگر دوست دارید همیشه شاهی تازه در خانه داشته باشید، میتوانید هر دو هفته یکبار دوباره بذر بکارید و یک برداشت مداوم و همیشگی بسازید. در شرایط مزرعه نیز شاهی عملکرد خوبی دارد و بهطور متوسط ۱۵ تا ۲۰ تن در هکتار محصول تولید میکند.
چند نکته مهم درباره کاشت و نگهداری سبزی شاهی
- برای کاشت شاهی در گلدان، از گلدانهایی با عمق ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر و دارای زهکشی مناسب استفاده کنید تا ریشهها در محیطی سالم رشد کنند.
- شاهی از سبزیجاتی است که حتی بدون خاک (مثل کشت آبکشت یا هیدروپونیک خانگی) هم قابل کشت بوده و رشد بسیار سریعی دارد.
- این سبزی همزیستی بسیار خوبی با نعناع و پیازچه دارد و کاشت این سه در کنار هم میتواند باعث رشد بهتر و کاهش آفات شود.
برای تهیه بذر شاهی باکیفیت و شروع کاشت در خانه، [اینجا کلیک کنید].
برای مشاوره تخصصی در مورد کاشت و نگهداری از گیاه، [اینجا کلیک کنید].
| سوالات متداول 1. شاهی در چه فصلی بهتر رشد میکند؟ بهترین زمان کاشت شاهی فصلهای بهار و پاییز هستند؛ چون هوا خنک و معتدل است و گیاه دیرتر گل میدهد. 2. هر چند وقت یکبار باید شاهی را آبیاری کنم؟ خاک شاهی همیشه باید مرطوب باشد. معمولاً آبیاری روزانه یا یک روز در میان کافی است. 3. آیا شاهی در خانه و داخل آپارتمان هم رشد میکند؟ بله، شاهی برای کشت آپارتمانی بسیار مناسب است و در نور غیرمستقیم پنجره هم بهخوبی رشد میکند. 4. چه زمانی شاهی آماده برداشت است؟ معمولاً ۲۰تا ۳۰ روز بعد از کاشت و زمانی که ارتفاع گیاه به ۱۰–۱۵سانتیمتر برسد، میتوانید آن را برداشت کنید. 5. چرا شاهی من زود گل میدهد؟ گرمای زیاد، آبیاری کم یا نور مستقیم شدید میتواند باعث گلدهی زودهنگام شود و کیفیت برگها را پایین بیاورد. 6. آیا میتوان شاهی را چند بار از یک بوته برداشت کرد؟ بله، اگر گیاه را از ریشه خارج نکنید، معمولاً یک تا دو بار دیگر هم برگدهی خواهد داشت. 7. شاهی به چه کودی نیاز دارد؟ اگر خاک حاصلخیز باشد معمولاً نیازی به کود نیست؛ اما در صورت نیاز، کودهای آلی رقیق یا نیتروژن سبک میتواند رشد برگها را تقویت کند. |
دیدگاه خود را بنویسید