بذر جعفری

جعفری (Parsley) یکی از قدیمی‌ترین گیاهان دارویی و خوراکی است که تاریخچه آن به هزاران سال پیش برمی‌گردد. این گیاه به‌دلیل طعم خوشایند، خواص درمانی، و استفاده گسترده در غذاهای مختلف از زمان‌های بسیار دور مورد توجه بوده است. جعفری بومی منطقه مدیترانه است و نخستین بار در کشورهای یونان، ایتالیا و شمال آفریقا کشت شد. این گیاه ابتدا به‌عنوان یک گیاه وحشی در این مناطق رشد می‌کرد و به‌تدریج توسط انسان کشت و پرورش داده شد. یونانیان جعفری را گیاهی مقدس می‌دانستند و از آن در مراسم مذهبی و تشریفاتی استفاده می‌کردند، به‌ویژه برای تزیین مقبره‌ها. برگ‌های جعفری به شکل تاج برای افتخار برندگان بازی‌های ورزشی مانند ایسمیَن گیمز (Isthmian Games) استفاده می‌شد. رومیان جعفری را به‌عنوان سبزی خوراکی معرفی کردند و از آن برای تزیین غذاها و همچنین خنثی‌کردن بوی نامطبوع دهان استفاده می‌شد. رومی‌ها معتقد بودند جعفری به هضم غذا کمک و سموم بدن را دفع می‌کند. در مصر جعفری جایگاه درمانی داشت و در داروهای گیاهی برای درمان بیماری‌های مختلف استفاده می‌شد. در قرون وسطی، جعفری از مدیترانه به اروپا منتقل و به یکی از سبزی‌های اصلی در باغ‌های اروپایی تبدیل شد. در دوره رنسانس، محبوبیت جعفری افزایش یافت و در دستورهای غذایی مختلف استفاده شد. با اکتشافات جغرافیایی، جعفری به قاره آمریکا، آسیا و سایر مناطق جهان نیز معرفی شد. از دوران باستان تا امروز، جعفری در طب سنتی ملل مختلف برای درمان بیماری‌هایی نظیر التهاب، سوءهاضمه، و عفونت‌ها استفاده می‌شود.

جعفری (Petroselinum crispum) از خانواده چتریان (Apiaceae) و گیاهی علفی و دوساله است که در سال اول رشد رویشی دارد و برگ‌های معطر برای برداشت تولید می‌کند و در سال دوم گل و میوه می دهد و پس از آن از بین می‌رود. جعفری می‌تواند ارتفاعی حدود 20 تا 60 سانتی‌متر داشته باشد. 

برگ‌های جعفری سبز تیره، تقسیم‌شده و پر از بریدگی هستند و دو نوع دارند: برگ‌های صاف (Flat-leaf) که بیشتر در آشپزی استفاده می‌شوند و برگ‌های مجعد (Curly-leaf) که برای تزیین غذا کاربرد دارند. ساقه‌های جعفری باریک و سبز هستند و از پایه گیاه منشعب می‌شوند. جعفری دارای یک ریشه عمودی است که در گونه‌های خاصی مانند جعفری ریشه‌ای ضخیم‌تر و گوشتی‌تر می‌شود. گل‌دهی معمولاً در سال دوم اتفاق می‌افتد و گل‌های جعفری کوچک، زرد مایل به سبز و به‌صورت چتری (Umbel) هستند. دانه‌ها کوچک، قهوه‌ای و تخم‌مرغی‌شکل و معطر بوده و برای تکثیر گیاه استفاده می‌شوند.

انتخاب بذر

تکثیر جعفری از طریق بذر است، پس در انتخاب بذر مناسب دقت کنید و از بذرهای معتبر و با کیفیت استفاده کنید. انتخاب بذر مناسب یکی از مهم‌ترین مراحل برای داشتن محصولی سالم و پربار است. بذرهای سالم جعفری رنگ قهوه‌ای روشن تا تیره و اندازه یکنواخت و شکل بیضی دارند. 

موضوع بعدی در انتخاب بذر جعفری، نوع جعفری مورد نظر شما برای کاشت است. سه نوع جعفری برای کاشت داریم: جعفری برگ صاف یا جعفری برگ پهن (Flat-leaf) (Petroselimum crispum var. vulgare)، که عطر و طعم قوی‌تری دارد و مناسب آشپزی است، جعفری برگ مجعد (Curly-leaf) (Petroselinum crispum var. hortens) که برگ‌های این رقم به‌عنوان سبزی استفاده می‌شود و مناسب برای تزیین غذاهاست و جعفری ریشه‌ای (Hamburg Parsley) (Petroselinum crispum var tuberosum)  که ریشه‌هایی ضخیم‌تر و شبیه هویج اما سفید رنگ دارد و علاوه بر برگ، ریشه‌های آن نیز به‌عنوان سبزی مصرف می‌شود.

زمان کاشت

بهترین زمان برای کاشت در مناطق سردسیر و معتدل اوایل بهار (هوای کمی خنک) است و در مناطق گرمسیر هم می‌توان در پاییز جعفری را کاشت.

خاک

برای کاشت جعفری از خاک نیمه سنگین غنی و دارای زهکشی مناسب استفاده کنید و قبل از کاشت حتما خاک را زیر و رو کنید (شخم بزنید) تا نرم و یکدست شود. می توانید قبل از کاشت به خاک کمپوست یا کود حیوانی پوسیده اضافه کنید. جعفری در خاک های اسیدی و شور رشد خوبی ندارد. 

تراکم و عمق کاشت

برای هر متر مربع 1 گرم بذر جعفری کافی است. در قطعات كوچك بهتر است جعفری را به صورت خطي و با فاصله خطوط حدود 20 سانتی‌متر كشت کرد. عمق کاشت بذرها نباید بیش از 6 تا 8 میلی‌متر باشد. فاصله بین گیاهچه ها باید 10 تا 15 سانتی‌متر باشد، و اگر فاصله کمتر است می توانید زمانی‌که گیاهچه ها به 5 تا 7 سانتی‌متری رسیدند آنها را تنک کنید. به این موضوع باید توجه کرد که کاشت متراکم جعفری باعث رشد علفی و نازک شدن ساقه ها می‌شود. 

آبیاری

بعد از کاشت بذر خاک را مرطوب کنید و تا زمان جوانه زدن بذر خاک را مرطوب نگه دارید، اما مراقب باشید خاک خیلی خیس نشود. بعد از جوانه زنی و زمانی که گیاه کمی بزرگ تر شد مقدار آبیاری را کمتر کنید. جعفری به خشکی حساس است و حداقل یکبار در هفته نیاز به آبیاری دارد تا بتوانند ریشه عمودی و وسیعی تولید کند. اما نباید آنقدر آب بدهید که باعث پوسیدن طوقه و ریشه گیاه شود. بهترین زمان آبیاری وقتی است که سطح خاک نزدیک به خشک شدن است. هر چه هوا گرم تر و محل کاشت نور بیشتری داشته باشد گیاه به آب بیشتری نیاز دارد. 

نور

جعفری گیاهی سایه دوست است و در مناطق گرم بهتر است آن را زیر سایه قرار دهید تا اینکه در معرض نور مستقیم خورشید باشد. به طور کلی جعفری باید در محلی که سایه آفتاب است و حدود 4 تا 6 ساعت نور خورشید را دارد کاشته و نگهداری شود. جعفری با برگ صاف به محل هایی گرم با آفتاب کامل علاقه دارد، درحالی‌که جعفری مجعد شرایط نیمه آفتاب را ترجیح می‌دهد.

دما

جعفری از گیاهانی است که در هر اقلیم و آب و هوایی امکان رشد دارد، اما در آب و هوای خنک بازده بهتری از خود نشان می‌دهد. دمای مناسب برای جوانه‌زنی بذر جعفری 10 تا 25 درجه سانتی‌گراد است. بذر جعفری از آن دسته بذرهایی است که دیر و حدود 2 تا 4 هفته پس از کاشت جوانه می‌زند. جعفری می‌تواند سرما را تحمل کند، طوریکه برگ‌های جعفری دماي 6- تا 8- درجه سانتی‌گراد را تحمل می‌کنند و ریشه‌ها در زمستان با دمای پایین تا 10- درجه سانتی‌گراد زنده می‌مانند، اما رشد این گیاه در هوای گرم و خشک کاهش می‌یابد. دمای مطلوب برای رشد جعفری 15 تا 18 درجه سانتی‌گراد است.

کوددهی

بهتر است قبل از کاشت بذر خاک را با کمپوست، خاک برگ یا کود حیوانی پوسیده مخلوط کنید، اما به طور کلی بعد از چین دوم یا سوم می‌توانید از کودهای نیتروژن دار ماهی یک بار برای تقویت جعفری استفاده کنید. 

آفات و بیماری‌ها

ممکن است در طول دوره رشد جعفری با آفاتی مانند شته یا مگس هویج مواجه شوید که بهتر است از حشره‌کش‌های بیولوژیک موجود در بازار برای کنترل آنها استفاده کنید و همچنین برگ‌های آلوده را بچینید و دور بیندازید. رایج ترین بیماری که ممکن است برای گیاه جعفری اتفاق بیفتد پوسیدگی طوقه و ریشه به دلیل آبیاری بیش از اندازه یا زهکش نامناسب است که با رعایت اصول صحیح آبیاری و زهکشی می توانید از آن پیشگیری کنید.

برداشت

گیاه جعفری معمولاً 70 تا 90 روز پس از کاشت و زمانی‌که مجموعه‌ای از سه برگ سبز شد، قابل برداشت است. جعفری ها را با ساقه و از چند سانتی‌متری بالای سطح خاک برداشت کنید. برداشت برگ ها از قسمت بالای گیاه، عملکرد محصول را کاهش می دهد. باید برگ‌های خارجی را از پایه بچینید تا برگ‌های جدید رشد کنند. توجه به این نکته لازم است که برداشت مرتب باعث تحریک رشد بیشتر می‌شود. 

چند نکته در مورد کاشت سبزی جعفری

• پوسته‌ی بذر جعفری سخت و ضخیم است و برای اینکه جوانه‌زنی راحت تری داشته باشد می‌توان قبل از کاشت، بذرها را به مدت یک ساعت داخل لیوانی حاوی آب ولرم و مایع ظرفشویی خیساند و بعد از آن بذرها را با آب ولرم شست تا صابون به طور کامل شسته شود. سپس بذرها را  به مدت 24 ساعت در  یک ظرف با آب بسیار گرم خیساند و در نهایت آنها را بر روی یک کاغذ کاملا خشک کرد.
• بهتر است برای رسیدن به تراکم کاشت مناسب برای جعفری، بذر را به نسبت يك به ده با ماسه مخلوط کنید. 
• جعفری به‌عنوان گیاهی همراه در کشاورزی برای جذب حشرات مفید مانند زنبورها و دفع آفات کاشته می‌شود.
• در روش کاشت غیر مستقیم بذر، کاشت اواخر فصل پاییز انجام می‌شود. سپس بعد از آخرین یخبندان و زمانی که ارتفاع گیاه به حداقل 8 سانتی‌متر رسیده است (بعد از ظاهر شدن 3 برگ) آنها را از سینی نشا یا گلدان به محل اصلی منتقل می‌کنند.